Maidir le Patrick O’Laoighre, scríbhneoir agus ceoltóir, is mí an-áthasach é an mí atá sé á chaitheamh mar ealaíontóir cónaithe ar Inis Oirr.

Mar gheall ar a chónaitheacht in Áras Éanna, thit Patrick i ngrá leis na fuaimeanna iontacha ar fud an oileáin, teanga na ndaoine san áireamh.

Agus é faoi dhraíocht ag na carraigeacha, na páirceanna, na dtonnta ag bualadh in aghaidh na n-aillte ag Inis Meáin, tá an-spéis aige freisin sa chaoi a ndealraíonn sé go bhfuil fuaimeanna na ndaoine áitiúla ag labhairt ina dteanga dhúchais chomh mór i dtiúin leis an tírdhreach timpeall orthu.

Thug mí ar Inis Oirr deis do Patrick athcheangal lena ghrá don Ghaeilge agus, tríd sin, mothúchán níos dlúithe a bheith aige leis an oileán, lenár sinsear, agus lenár n-am atá thart.

Tá sé ag scríobh amhráin áille, ghránna ina stiúideo ag breathnú amach ar an bhfarraige agus Inis Meáin, spreagtha ag an talamh agus an dúlra timpeall air, agus fiú comhráite as Gaeilge le hoileánaigh sa teach tábhairne ar Inis Oirr.

Ní haon ionadh go deir Liam O Maonlai go bhfuil “nádúr eiliminteach agus sinseareachta” ina chuid oibre. Thaitin “mothúchán” an oileán go mór leis le linn a mhí ag maireachtáil agus ag obair sa stiúideo in Áras Éanna.

 

Thug a bheith ina aonar an chuid is mó den am dúshlán dó, ach spreag sé é; chuir sé iallach ar Patrick freisin dul amach agus teagmháil a dhéanamh le pobal an oileáin. Chuir sé áthas air a chuid Gaeilge a chleachtadh agus a cheannas ar ár dteanga dhúchais a fheabhsú gach lá.

“Táim chomh tógtha leis an fuaim anseo ar Inis Oirr,” a deir sé. “Uaireanta, bhí mé ag scríobh i nGaeilge, ach ní raibh mé in ann é a dhéanamh mar ní raibh na focail agam. Táim ag scríobh go leor litreacha as Gaeilge, chuig mo chailín, mo chairde, agus mo theaghlach, agus iad á sheoladh gach lá. Táim ag cur síos ar áilleacht na háite agus mo thuairimí ag breathnú amach ar Inis Meáin agus ar an bhfarraige.

“Bhí mé beagánín neirbhíseach ag an tús, ach spreag muintir an oileáin mé chun na focail atá agam a úsáid. Is breá liom a bheith ag éisteacht le fuaim na ndaoine anseo ar Inis Oirr. Is breá liom a bheith ag éisteacht lena nguthanna, mar a labhraíonn siad Gaeilge. Tá lúcháir ina gcuid guthanna agus tá sé cosúil le a bheith ag éisteacht le ceol.”

Áiríonn sé Liam O Maonlai agus Iarla O Lionaird i measc a chuid laochra ceoil, ach níor shíl sé go raibh a chuid Gaeilge láidir go leor dó a bheith ag canadh ‘as Gaeilge’ go dtí gur shroich sé an t-oileán.

Anois tosaíonn sé gach lá ag canadh na dtrí amhrán céanna sa stiúdió ina theanga dhúchais. Agus is aoibhinn leis fuaimeanna focail áirithe Ghaeilge.

Is breá leis a bheith ag éisteacht le comhráite, ag caint le hoileánaigh, agus ag scríobh síos fuaimeanna áille focail as Gaeilge. Cosúil le “macalla”.

Níl aon fhocal tuairisciúil cosúil leis i mBéarla.

Is breá leis an mbealach a thugann an Ghaeilge bealach iomlán difriúil do dhaoine féachaint ar an domhan.

“Ní fhaighim an mothúchán céanna le focail Bhéarla,” a deir sé. “Tá rudaí i m’intinn agus b’fhéidir nach mbeinn in ann iad a rá ‘as Gaeilge’ mar b’fhéidir nach bhfuil na focail agam, ach ag an am céanna ní féidir liom iad a rá i mBéarla mar níl ciall leo!”

Cé go bhfuil lúcháir air sna radharcanna agus sna fuaimeanna timpeall air ón nóiméad a shroich sé Áras Éanna, níor thóg sé fada ar Patrick é féin a thumadh i dteanga an oileáin.

 

Shiúil sé, leis féin, go Tigh Ned oíche Shathairn ag tús a chónaíocht, agus fuair sé curieadh ó na hoileánaigh páirt a ghlacadh i gceiliúradh baiste.

“Chuaigh mé go Tigh Ned,” a deir sé. “Bhí teaghlach mór ann le haghaidh baisteadh. Tar éis dhá nóiméad, cheannaigh fear pionta dom. Bhí an teach tábhairne lán. D’fhiafraigh siad díom an raibh amhrán agam. Bhí siad chomh cineálta. Thairg mé amhrán dóibh ‘as Gaeilge’.

“Bhí siad ag labhairt chomh gasta, ní raibh mé in ann gach rud a leanúint. Bhí mé chomh tógtha leis an bhfuinneamh san áit agus leis an mbealach a spreag siad a chéile gach uair a thairg duine ar bith amhrán. Tháinig mé ar ais chuig an stiúideo tar éis na hoíche sin. Bhí mé ag scríobh agus ag scríobh. Tá do fhuinneamh chomh héadrom tar éis oíche draíochta mar sin.”

Tá guth oileánaigh amháin go háirithe, fear a bhfuil dúil mhór aige san fhilíocht, tar éis Pádraig a ghabháil.

“Is breá liom a ghuth,” a deir sé. “Tá sé cosúil le héisteacht leis an ngaoth nó leis an oileán ag caint. An chéad uair a chuala mé é ag labhairt ghlac mé leis an bhfuaim agus níor thuig mé cén fáth. Bhí cúpla comhrá eile againn agus ansin thuig mé go raibh sé cosúil le héisteacht leis na ballaí, ach go raibh sé níos cosúla le héisteacht le ceol ná le duine ag caint.

“Is cuid de thírdhreach an oileáin a ghuth. B’fhéidir go bhfuil na daoine anseo níos mó i dteagmháil leis an nádúr timpeall orthu. Is breá liom a bheith ag éisteacht leis na daoine anseo ar Inis Oirr. Tá sé cosúil a bheith ag éisteacht le ceol álainn lúcháireach.”

• Focail agus grianghraif le Ciaran Tierney.